Zrenjanin- U Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin u petak, 17. marta 2017. godine, u 12:30 časova svečano će biti otvorena izložba arhivskih dokumenata i drugog izložbenog materijala pod nazivom „Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat (1849–1861)“. Autor izložbe i uvodne studije kataloga je Zoran Stevanović, arhivista u Arhivu Vojvodine iz Novog Sada, a nadležni kustos je Srđan Priljeva, istoričar Narodnog muzeja Zrenjanin.
Arhiv Vojvodine priredio je ovu izložbu 2014. godine, čime je obeležio 165 godina od osnivanja Vojvodstava Srbije i Tamiškog Banata (1849–1861). Imajući u vidu važnost ovog perioda za srpsku nacionalnu istoriju i arhivsku građu koju čuvaju u svojim fondovima i zbirkama, realizacijom ove izložbe dali su svoj doprinos proučavanju ovog segmenta nacionalne istorije.
Izložbenu postavku čini 153 eksponata: dokumenta, knjige, likovni materijal, serijske i periodične publikacije, kartografska i rukopisna građa, koji su najvećim delom iz fondova Arhiva Vojvodine, a samo manjim delom iz fondova drugih ustanova kulture. Na izložbi je prikazan i likovni materijal, čije digitalne kopije je Arhiv Vojvodine otkupio od Austrijske nacionalne biblioteke u Beču. Takođe, na izložbi su predstavljeni i sadržaji retkih austrijskih službenih listova, kao i relevantni statistički podaci. Radi bolje preglednosti i sveobuhvatnijeg utiska posetilaca, izložba obuhvata deset tematskih celina. Katalog sa popisom eksponata na izložbi sadrži i uvodnu studiju Zorana Stevanovića, arhiviste u Arhivu Vojvodine: „Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat – ideja autonomije u državi apsolutizma”. Autor je obradio, preveo i za potrebe same postavke i uvodne studije, protumačio i prezentovao sadržinu oko hiljadu arhivskih predmeta koji su bili manje poznati ili potpuno nepoznati stručnoj i naučnoj javnosti. Ove prethodno neobjavljivane rezultate sopstvenih istraživanja obradio je naučnom metodom, a obim studije kao i celovit pristup temi određuju njen monografski karakter.
Tekst Srđana Priljeve, nadležnog kustosa, istoričara Narodnog muzeja Zrenjanin:
„Devetnaesti vek je u političkom, kulturološkom, sociološkom i istorijskom smislu determinisan pokretima čiji je idejni siže bila borba za nacionalnu emancipaciju i slobodu.
Srpski narod je svoju državnu, političku, versku i jezičku emancipaciju izvodio u više pravaca, koristeći različitu metodologiju.
Srbi u Otomanskoj imperiji stvorili su u prvoj polovini devetnaestog veka Kneževinu – koja u svom državnom opusu polako uzima ingerencije pune državnosti iz ruku Osmanlija.
Drugi deo srpske populacije, čije se stanište nalazilo u Habzburškoj monarhiji, svoj politički kredo gradio je kroz borbu za teritorijalno-političku autonomiju. Polazni aksiom srpske elite, iz obe imperije, bio je stvaranje premisa za konačno ujedinjenje Srba u doglednoj budućnosti.
Rastakanje Osmanskog carstva, nacionalne napetosti u Habzburškoj monarhiji, borba velikih sila, kao i industrijska i kulturna revolucija, doveli su polovinom devetnaestog veka do snažnih previranja na jugoistoku Evrope.
Mađarska revolucija izazvala je tektonske poremećaje u Habzburškoj monarhiji. U nastalom metežu, Srbi realizuju deo svojih ambicija, stvaranjem teritorijalno˗političke autonomije pod nazivom Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat (1849–1861).
Borba naroda u jugoistočnoj Evropi za sopstvenu emancipaciju i želja velikih sila da nametnu uticaj na apostrofiranoj teritoriji, iznedrila je proces koji je istoriografija nazvala „ Istočno pitanje”. Može se reći da se srpsko pitanje nalazilo u fokusu problema, izazivajući najveće istorijske potrese i promene. Stvaranje političke tvorevine Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, poslužilo je kao polazna osnova za dalje snaženje srpskog političkog faktora u ovom delu Evrope.“
